Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına Dair Yönetmelik

 
17 Mart 2007 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 5601 sayılı kanunla UPOV sözleşmesi TBMM tarafından kabul edilmiştir. 28 Temmuz 2007 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 2007/12433 sayılı Bakanlar kurulu kararıyla  Türkiye’nin UPOV sözleşmesine katılması kararı kabul edilmiştir. Türkiye 18 Kasım 2007 itibariyle 65. üye olarak UPOV’a dahil olmuştur.
 Türkiye’de bitki çeşitlerinin korunması ile ilgili işlemler Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yürütülmektedir. Bu kapsamda, bitki çeşitlerinin korunması için başvuruların kabul edilmesi ve değerlendirilmesinde Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü (BÜGEM), Teknik İnceleme kuruluşu olarak da FYD testleri ve diğer teknik işlemleri yürütmek amacıyla, Bakanlık tarafından Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü (TTSM) görevlendirilmiştir.
 

 
 NEDEN ÇEŞİT KORUMA ALTINA ALINMALIDIR?

 UPOV sözleşmesine göre yeni bitki çeşitlerinin korunması uygulamaları ülkemizde ve dünyada tarımın gelişmesine katkıda bulunmaktadır. Bu uygulamalar sayesinde ıslahçılar geliştirdikleri çeşitlerin gelirleri ile yeni çeşitlerin ıslahı için kaynak elde etmekte,  yetiştiriciler ise yeni geliştirilen çeşitlerde biyotik (hastalık ve zararlılar vb gibi) ve abiyotik (kuraklık ve tuzluluk vb gibi) stres koşullarına daha dayanıklı, daha kaliteli, daha güvenilir ve daha verimli olma özelliklerini aramaktadır. Bitki çeşitlerinin korunması sistemiyle bu özelliklerin geliştirilmesi teşvik edilmekte ve çeşitleri geliştiren ıslahçıların hakları da bu sistemle korunmaktadır.



 ÇEŞİT KORUMANIN ŞARTLARI NELERDİR?

Başvuru yapılan çeşidin aşağıdaki genel şartları taşıması gerekmektedir:
1-Yenilik: Bir çeşidin çoğaltım veya hasat edilmiş materyali; ıslahçı hakkı için başvurunun yapıldığı tarihten geriye doğru yurt içinde bir yıl, yurt dışında dört yıl, ağaç ve asmalarda altı yıl öncesine kadar kullanım amacıyla hak sahibi tarafından veya onun rızasıyla satılmamış veya umuma sunulmamış ise çeşit yeni kabul edilir.
2-Farklılık: Başvuru veya rüçhan hakkı tarihinde, herkesçe bilinen çeşitlerden açıkça ayırt edilebilen çeşit, farklı sayılır.
3-Yeknesaklık: Kullanılan çoğaltım metoduna bağlı olan muhtemel değişiklikler dışında, ilgili özellikler bakımından bir örneklik gösteren çeşit, yeknesak kabul edilir.
4-Durulmuşluk: Birbirini izleyen çoğaltımlar sırasında veya belirli çoğaltım dönemleri sonunda ilgili özellikleri değişmeksizin aynı kalan çeşit, durulmuş kabul edilir.
5-İsimlendirme: Korunan bir çeşidin ismi onun umumî ismî haline gelir. Korunan bir çeşidin çoğaltım materyalini satan veya başka şekilde pazarlayan herkes çeşidin bu ismini kullanmak zorundadır.
Çeşidin  ismi çeşidin açıkça tanımlanmasına olanak vermeli ve aynı botanik türün veya akraba bir türün mevcut bir çeşidini tanımlayan bir isimlendirmeden farklı olmalıdır. Ayrıca yönetmeliklerde yer alan başvuru prosedürleri ile ilgili diğer şartları da karşılaması gerekir.
 


KİMLER BAŞVURU YAPABİLİR?

T.C vatandaşı olarak ülkemizde ikamet eden  gerçek ve tüzel kişiler başvuruda bulunur. UPOV Sözleşmesi hükümleri dahilinde başvuru hakkına sahip kişiler ise Türkiye’de ikametgâhı olan bir vekil tayin etmek koşuluyla başvuru hakkından yararlanır.
 


BAŞVURU NEREYE VE NASILYAPILIR?

Başvurular Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğüne yapılır. Başvuru ile ilgili ücretlerin yatırıldığına dair banka dekontu ile başvuru formunun doldurulması ve talep edilen belgelerin eklenmesiyle oluşturulan dosya Genel Müdürlüğe sunulur.
Başvuru formuna Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğünün  http://www.ttsm.gov.tr/TR/belge/1-133/islahci-hakki-basvuru-formu.html web sitesinden ulaşılabilir.
Başvuruda (1)Teknik Soru Anketinin çeşit sahibi tarafından doldurulup onaylanması gerekmektedir. Herbir türün Teknik Soru Anketi Formu ayrıdır. Bu nedenle, türlerin Teknik Soru Anketlerine http://www.ttsm.gov.tr/TR/belge/1-515/teknik-soru-anketleri.html web adresinden ulaşılabilir. Bunun dışında (2) ticarete arz belgesi ve tercümesi ile (3)Noter Onaylı Vekaletname ve tercümesi başvurada istenen belgelerin başında gelmektedir. Bununla birlikte başvuru dosyasında (4) imza sirküleri, (5)çeşidi tanıtıcı resimler ve (6)ücret dekontunun da yer alması gerekmektedir.
 


Başvurunun İncelenmesi

Başvurular Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğünden bir konu uzmanı, Hukuk müşavirliğinden bir hukuk müşaviri ve Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğünden bir konu uzmanının katılımı ile oluşturulan komisyon tarafından incelenir. Yenilik ve isim,  incelemede esas konulardır. Komisyon tarafından yapılan incelemede bir eksiklik tespit edilmezse başvurular kabul edilir.
 


Başvuruların Yayımlanması

Kabul edilen her başvuruya bir numara verilir ve kütüğe kaydedilir.
Başvuruların yer aldığı bülten, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğünün http://www.tarim.gov.tr/bugem web sitesinde yayımlanır. Başvuruya süresi içinde itiraz yoksa teknik inceleme safhasına geçilir.
 


Teknik İnceleme
 
Bu incelemenin amacı;
 
a) Çeşidin belirtilen botanik sınıfa ait olduğunun teyit edilmesi,
b) Çeşidin farklı, yeknesak ve durulmuş olduğunun tespit edilmesi,
c) Çeşidin (a) ve (b) bentlerindeki şartlara uyması halinde, çeşit özellik belgesinin hazırlanmasıdır.
FYD testleri Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü (TTSM) tarafından yapılmaktadır. Başvurusu yapılan çeşitler aynı türün benzer çeşitleriyle karşılaştırılır.
 


ISLAHÇI HAKKININ TESCİLİ

Teknik inceleme kuruluşunun, inceleme raporlarını Genel Müdürlüğe göndermesinden sonra, Genel Müdürlük tarafından kuruluşlar itibariyle ve bitki grupları esas alınarak Islahçı Hakkı Tescil Komitesi oluşturulur. Tescil Komitesinde görüşülen ve değerlendirilen çeşitler oylanarak  komite kararı ile koruma altına alınır. Korumaya alınan çeşide ilgili mevzuatlarda yer alan esaslar dâhilinde bir isim verilir ve bu isimle çeşidin ıslahçı hakkı tescil edilerek kütüğe kaydedilir. Islahçı hakkı tescil edilen çeşitlerin yer aldığı bülten Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğünün http://www. tarim.gov.tr/bugem sitesinde  yayımlanır.